شرح دکترین حقوق جزای عمومی و اختصاصی (تفسیر ماده به ماده قانون مجازات اسلامی) | قلایی و پیر محمدی

معرفی کتاب شرح دکترین حقوق جزای عمومی و اختصاصی (تفسیر ماده به ماده قانون مجازات اسلامی)

کتاب شرح دکترین حقوق جزا عمومی و اختصاصی از 3 قسمت تشکیل شده است. قسمت اول، به تفسیر ماده به ماده قانون مجازات اسلامی بر پایه دکترین حقوقی می پردازد. در قسمت دوم، نکات مهم و آزمونی قوانین خاص مرتبط بیان می گردد. قسمت انتهایی؛ به تشریح، درج نکات مهم و آزمونی مکاتب کیفری و بیان تحولات ادوار کیفری اختصاص دارد.

بررسی ارتباط مواد قانونی

سیر تصویب قوانین؛ با توجه به شرایط و اقتضائات زمانی و اوضاع و احوال موضوعات مبتلا به جامعه سبب شده است که مواد قانونی مرتبط در نقاط مختلف قانون مجازات اسلامی قرار گیرد. گاهی حتی مشاهده می کنیم که مواد مرتبط با یک ماده از قانون مجازات اسلامی، در سایر قوانین مصوب گردیده است.

به همین جهت، مولفان کتاب شرح دکترین قاون مجازات اسلامی، مواد مرتبط با هر ماده را گرد آوری نموده اند. این مواد به همراه نکات مهم و آزمونی آن را به صورت مختصر و جامع در ذیل ماده مرقوم درج نموده اند. از این رو، خواننده لازم نیست برای مطالعه متن یا نکات مهم آن مواد به سایرمنابع مراجعه نماید. این کار، از سر درگمی ناشی از تعدد منابع نیز جلوگیری می کند.

تفسیر ماده به ماده قانون

مبنای اصلی و عمده تفسیر مواد قانونی در کتاب شرح دکترین قانون مجازات اسلامی قلایی، نظرات اساتید صاحب نظر در حوزه حقوق جزا است. در این نوع تفسیر، نظرات اساتید برجسته به خصوص نظرات دکتر میر محمد صادقی و دکتر محمد علی اردبیلی ملاک قرار گرفته است. در وهله دوم، ارتباط مواد قانون مجازات اسلامی با یکدیگر، سایر قوانین و مقررات، آرای وحدت رویه و نظریات مشورتی مبنای تدوین کتاب بوده است.

اعمال تغییرات، الحاقات و اصلاحات قانونی

چاپ اول کتاب شرح دکترین حقوق جزای عمومی و اختصاصی، در تابستان 1400 منتشر شده است. از این رو، کتاب شرح دکترین قانون مجازات اسلامی قلایی منطبق با آخرین تغییرات، الحاقات و اصلاحات قوانین و مقررات جزایی نگاشته شده است. هم چنین؛ شرح دکترین حقوق جزای عمومی و اختصاصی، منطبق با قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399 و تغییرات جزای نقدی مصوب 1399 می باشد.

برجسته سازی واژگان و عبارات کلیدی

یکی از مشکلات برخی از داوطلبان و دانشجویان رشته حقوق، عدم مهارت و توانایی در تشخیص واژگان و عبارات کلیدی است. در کتاب شرح دکترین قانون مجازات اسلامی، مولفان، علاوه بر تشریح و تفسیر مواد، واژگان و عبارات کلیدی را با فونت بزرگ و پر رنگ مشخص کرده اند.

این روش خصوصا برای داوطلبانی که از روش خلاصه نویسی با نمودار درختی در مطالعات خود استفاده می کنند، می تواند مفید و جالب باشد. کافی است پس از مطالعه هر مبحث، واژگان و عبارات کلیدی را به عنوان مرکز ثقل آن در نمودار درختی درج نمایند. در هر بار مرور، با دیدن هر واژه کلیدی می توانند آنچه را قبلا مطالعه کرده اند، به خاطر آورند.

رفرنس دهی

در کتاب شرح دکترین قانون مجازات اسلامی اقلایی و در انتهای هر مبحث یا نکته، منبع آن درج شده است. برای نمونه، در صفحه 347 کتاب شرح دکترین حقوق جزای عمومی و اختصاصی در باب دیات و در نکته شماره یک، ذیل ماده 506 این گونه آمده است:«تفاوت معاونت با سبب در آن است که معاونت صرفا تسهیل ارتکاب جرم است. نه این که اگر معاونت نباشد، جرم ارتکاب نمی یابد. در حال که از عدم سبب، عدم معلول لازم می آید.(میر محمد صادقی؛ پیشین، ص 48)»

دسته بندی مطالب در شرح دکترین حقوق جزا

در موارد ضروری، پس از معنا شناسی واژگان کلیدی مواد قانونی، مولف به دسته بندی و تعریف واژه کلیدی مربوطه پرداخته است. برای نمونه؛ در شرح دکترین ماده 18 قانون مجازات اسلامی، واژه کیلدی «تعزیر» در نکته شماره یک تعریف شده است. در نکات بعدی دسته بندی و تعریف انواع مجازات های تعزیری در حقوق جزا بیان شده است.

• نکته 1: تعزیر به معنای تادیب؛ ملامت و سرزنش یا تنبیه کمتر از حد می باشد.
• نکته 2: انواع مجازات های تعزیری در قانون جدید عبارتند از:

تعزیر منصوص شرعی، تعزیر غیر منصوص شرعی و تعزیرات حکومتی

• نکته 3: تعزیرات غیر منصوص شرعی

یعنی تعزیراتی که میزان مجازات آن ها در شرع مشخص نشده باشد هر چند که نوع جرم و یا نوع مجازات آن ها در شرع آمده باشد. برای مثال، کلاهبرداری که از موارد «اکل مال بالباطل» می باشد ولی در شرع نوع و میزان مجازات برای آن مشخص نشده است.

• نکته 4: تعزیرات منصوص شرعی

تا حد زیادی مانند حد هستند. منظور از آن ها اعمالی است که در شرع اسلام برای یک عمل معین، نوع و مقدار کیفر مشخص شده است بدون این که در زمره حدودباشند. مانند اعمال منافی عفت مندرج در ماده 637 قانون مجازات اسلامی. منظور از محرمات شرعی نیز همان تعزیرات منصوص شرعی است.

• نکته 5: تعزیرات حکومتی

تعزیراتی هستند که نه نوع جرم و نه میزان مجازات آن ها در شرع پیش بینی نشده است بلکه مواردی هستند که ناشی از پیشرفت تکنولوژی بوده و سابقه شرعی ندارند مانند کلاهبرداری رایانه ای یا جرایم رانندگی.

سرفصل های شرح دکترین حقوق جزا

1. کتاب اول: کلیات

• بخش اول: مواد عمومی
• بخش دوم: مجازات ها
• بخش سوم: جرائم
• بخش چهارم: شرایط و موانع مسئولیت کیفری
• بخش پنجم: ادله اثبات در امور کیفری
• بخش ششم: مسائل متفرقه

2. کتاب دوم: حدود

3. کتاب سوم: قصاص

• بخش اول: مواد عمومی
• بخش دوم: قصاص نفس
• بخش سوم: قصاص عضو
• بخش چهارم: اجرای قصاص

4. کتاب چهارم: دیات

• بخش اول: مواد عمومی
• بخش دوم: مقادیر دیه

5. کتاب پنجم: تعزیرات و مجازات های بازدارنده مصوب 1375

6. قانون جرایم رایانه ای

• بخش اول: جرائم و مجازات ها
• بخش دوم: آیین دارسی جرائم رایانه ای
• بخش سوم: سایر مقررات

7. قانون صدور چک مصوب 1355 با اصلاحات سال 1397

8. نکات و مواد مهم قوانین خاص کیفری

9. مکاتب کیفری

• مبحث اول: دوره انتقام خصوصی
• مبحث دوم: دوره تعدیل نسبی انتقام(دوره قصاص و دیات) یا دادگستری خصوصی
• مبحث سوم: دوره دادگستری عمومی
• مبحث چهارم: مکتب عدالت سودمندی یا فایده اجتماعی
• مبحث پنجم: مکتب نئوکلاسیک یا التقاطی
• مبحث ششم: مکاتب دفاع جمعی

ویژگی های کتاب شرح دکترین حقوق جزا

• تفسیر ماده به ماده قانون مجازات اسلامی بر مبنای نظرات علمای حقوق(دکترین حقوق جزا)
• منطبق با سرفصل های قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و اصلاحیه های بعدی آن
• منطبق با قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399
• منطبق با تغییرات اعمالی در حوزه جزای نقدی مصوب 1399
• طراحی ویژه آزمون های حقوقی وکالت کانون وکلا، وکالت مرکز وکلای قوه قضاییه، قضاوت، سر دفتری، ارشد و دکترا
• مشتمل بر نکات و مواد مهم و آزمونی قوانین خاص مرتبط
• مختصر، جامع و کاربردی با رویکرد آزمونی
• درج مختصر و جامع مواد و نکات مرتبط از سایر قوانین و مقررات در ذیل آن ماده
• مشتمل بر مطالب صرفا آمونی و حذف مطالب زائد که ارزش آزمونی ندارد
• مشتمل بر تشریح و درج نکات مهم و آزمونی مکاتب کیفری و ادوار تحول حقوق کیفری
• بررسی ارتباط مواد قانون مجازات اسلامی با یکدیگر؛ سایر قوانین و مقررات، قوانین خاص، آرای وحدت رویه و نظریات مشورتی