طرح درس در ارزیابی تکمیلی آموزش و پرورش + دانلود نمونه طرح درس
طرح درس در ارزیابی تکمیلی و مصاحبه استخدامی آموزش و پرورش+ دانلود نمونه طرح درس
طرح درس در ارزیابی تکمیلی چیست؟
طرح درس به عنوان برنامه ریزی و سازمان دادن به مجموعه فعالیت هایی است که معلم در ارتباط با هدف های آموزشی، محتوای درس و توانایی های دانش آموزان برای مدت زمان مشخص تدوین می کند.
در واقع، معلمان یک برنامه یا یک چهارچوب منظم و سازمان دهی شده برای کلاس خود تنظیم می کنند تا فرآیند تدریس و آموزش را هدفمندانه شروع کرده، با نظم هدایت کنند و به موقع به پایان برسانند. به علاوه، طرح درس به عنوان نقشه راهی برای معلم و دانش آموزان به شمار می آید که مسیر تدریس و یادگیری را برای آنان مشخص می کند.
بنابراین می‌توان گفت که طرح درس به زبان ساده، تمامی اندیشه‌ها، مقدمه‌چینی‌ها و پیش‌بینی‌هایی را شامل می شود که در ذهن معلم و قبل از رفتن او به کلاس شکل می گیرند. حال اگر این اندیشه ها روی کاغذ نوشته شوند، طرح درس نامیده می شوند.
پیش از ورود به بحث می‌توانید نمونه‌‌های استانداردی از طرح درس در ارزیابی تکمیلی را ملاحظه کنید:
طرح درس فارسی ششم (دوستی و مشورت)
انواع طرح درس
- طرح درس برای کل کتاب یا طرح سالانه
- طرح درس برای نیم سال تحصیلی
- طرح درس ماهانه
- طرح درس هفتگی
- طرح درس روزانه یا جلسه ای
- طرح درس برای هر فصل کتاب
طرح درس سالیانه یا ترمی
در این روش تنظیم طرح، معلم قبل از شروع سال تحصیلی در مورد کتابی که قرار است تدریس کند، سؤالاتی در ذهن خود دارد که پاسخ آن ها را در قالب طرح درس کلی یا سالانه تنظیم می کند. برخی از این سؤالات عبارتند از:
- حجم کتاب چقدر است؟
- این کتاب را باید چند جلسه در هفته تدریس کنم؟
- جمع کل با در نظر گرفتن ایام تعطیل و امتحانات جلسات در سال چقدر است
- امکانات کمک آموزشی مدرسه در چه حدودی است؟
طرح درس روزانه یا جلسه ای
طرح درس روزانه یا جلسه ای به برنامه ای گفته می شود که برای یک روز یا یک جلسه درسی دانش آموزان طرح ریزی شده و به صورت جزئی تدوین می شود. برای تدوین این طرح می توان به مجموعه سؤالاتی همچون موارد زیر پاسخ داد:
- آیا همه دانش آموزان در کلاس حضور دارند؟ (حضور و غیاب)
- آیا مطالب درس جلسه قبل را یاد گرفته اند؟ (ارزیابی)
- آیا پیش نیازهای درس را می دانند؟
- مفاهیم اساسی درس این جلسه چیست؟
- تدریس هر یک از مفاهیم اساسی و سایر فعالیت های کلاسی چقدر زمان نیاز دارند؟
- نحوه ارائه مطلب در کتاب خوب و رسا است یا نیاز به توضیحات و مثال های بیشتر دارد؟
- چه فعالیت های عملی برای درک مفهوم مورد نظر می توان انجام داد؟
- چه ابزارهای کمک آموزشی برای انجام فعالیت های عملی مربوطه مورد نیاز است؟
- آیا دانش آموزان مطالب را به طور کامل درک کرده اند؟ (ارزشیابی کلاسی)
- تکلیف منزل دانش آموزان برای یادگیری بهتر چه باشد؟
- درس جلسه آینده چیست؟
در پایان هر ماه یا پس از پایان هر فصل نیز بهتر است یک ارزشیابی کتبی از دانش آموزان به عمل آید تا به کمک آن بتوان یادگیری دانش آموزان را مورد ارزشیابی قرار داده، نارسایی های احتمالی تدریس را کشف کرده و برای رفع آن ها اقدام کرد
اهمیت استفاده از طرح درس چیست؟
استفاده از طرح درس برای پیشبرد اهداف آموزشی و همچنین یاددهی و یادگیری دانش آموز از اهمیت بالایی برخوردار است. به عنوان برخی از مهم ترین دلایل اهمیت تنظیم چنین طرحی در مدارس می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده بهینه از زمان
- تحقق بهتر اهداف درسی از نظر کمی و کیفی
- کاهش بی نظمی و هرج و مرج در کلاس
- ایجاد انگیزه در معلم و دانش آموزان
- افزایش اعتماد به نفس مدرس یا معلم
- امکان یادگیری عمیق تر و پایدارتر دانش آموزان
- نهادینه شدن نظم و انضباط در فعالیت های دانش آموزان
مزایای نوشتن طرح درس چیست؟
از جمله بارزترین مزایای نوشتن طرح درس می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- طرح درس به معلم کمک می کند تا برای تهیه وسایل آموزشی و منابع مورد نیاز آن پیش بینی های لازم را به عمل آورد.
- تنظیم طرح درس موجب می شود که معلم به تعیین برنامه زمانی کلاس و هدفمند بودن آن بپردازد و از ایجاد بی نظمی در کلاس جلوگیری کند.
- طرح درس موجب می شود که معلم فعالیت های ضروری آموزشی را به ترتیب و یکی پس از دیگری در مراحل مشخص، زمان های معین و به شیوه های منطقی پیش ببرد. در ادامه هم نتایج حاصل از آن را برای تدریس در مراحل بعدی آموزشی مورد استفاده قرار دهد.
- انگیزه لازم را در معلم ایجاد کرده و به او کمک می کند تا کلاس خود را بر اساس هدفی معین هدایت کند.
- روی قسمت های مختلف درس از جمله تجارب یادگیری دانش آموزان به نحو مطلوب تأکید می کند.
- با تنظیم طرح درس معلم اطمینان حاصل می کند که کلیه اطلاعات مورد نیاز دانش آموزان در درس گنجانده شده است.
- معلمان با نوشتن طرح درس امکان طرح سؤال های مناسب را پیش بینی کرده و از آن برای ارزیابی دقیق دانش آموزان استفاده می کنند.
نکات مهم در تعیین طرح درس سالانه
برای نوشتن هر طرح درس سالانه باید به نکات مهمی توجه کرد. در ادامه به ذکر نکاتی می پردازیم که توجه کردن به آن ها برای نوشتن هر چه بهتر طرح درس سالانه بسیار حائز اهمیت هستند.
- کل روزهای سال یا ترم را محاسبه کرده، سپس تعطیلات رسمی را از آن ها کم کنید.
- مناسبت ها و مراسم های ملی و مذهبی را در نظر بگیرید؛ زیرا بر ساعات درسی کلاس بسیار مؤثر هستند.
- ایام امتحانات را از روزهای اصلی کم کنید؛ چرا که در ایام امتحانات دیگر تدریسی نمی توان انجام داد.
- زمانی را برای جبران عقب افتادگی های تدریستان اختصاص دهید.
- بخشی از روزهای پیش از امتحانات را از برنامه ی خود حذف کنید تا به مرور درس و رفع اشکال اختصاص دهید.
- حواستان به روزهای ابتدایی سال تحصیلی و روزهای بعد از تعطیلات عید نوروز باشد؛ زیرا در هر دو حالت، دانش آموزان پس از گذراندن تعطیلات بلند مدت به مدرسه آمده و آمادگی ذهنی لازم برای فراگیری دروس جدید را مطابق میل شما ندارند.
- برنامه خود را کاملاً یک دست و همگن تدوین کنید. به عبارتی، برنامه شما نباید به گونه ای باشد که گاهی آن را آن قدر فشرده و سنگین کنید که همه دانش آموزان اذیت شوند یا آن قدر برنامه را سبک کنید که کلاس از حالت واقعی خود خارج شود.
- برنامه ای متعادل تنظیم کنید تا بتوانید علاوه بر آموزش، زمانی را به ارزشیابی، تفریح و بازبینی تکالیف نیز اختصاص دهید.
- روی محتوایی مورد نظرتان برای تدریس کاملاً تسلط داشته باشید تا در زمانبندی مختص هر درس با مشکلی مواجه نشوید.
- متناسب با میزان دشواری یا راحتی هر درس، زمانی مناسب برای آموزش آن اختصاص دهید. به عبارتی، گاهی تدریس یک صفحه از کتاب ممکن است چند جلسه زمان نیاز داشته باشد؛ اما تدریس چندین صفحه ممکن است در یک جلسه به راحتی انجام شود.
نکات مهم در تدوین طرح درس روزانه
برای تنظیم طرح درس روزانه به بهترین شکل نکات مهم و جزئی تری را باید مد نظر قرار داد که برخی از آن ها عبارتند از:
- در اولین گام باید کتاب راهنمای تدریس مربوطه را مطالعه کنید تا با اهداف آن درس در سطوح مختلف آشنا شوید.
- لیستی از وسایل آموزشی و منابع آموزشی مورد نیاز خود نظیر گچ، تخته، ماژیک، کاردستی ها، محتوای الکترونیکی، پروژکتور و غیره تهیه کنید.
- زمانی از جلسه را به بیان اهداف رفتاری درس اختصاص دهید؛ البته توجه داشته باشید که این کار را باید متناسب با گروه سنی دانش آموزان انجام دهید.
- زمانی را به ایجاد انگیزه و افزایش تمرکز دانش آموزان اختصاص دهید.
- دانسته های دانش آموزان را از پیش نیازهای مورد نیاز آن درس بسنجید تا نقطه آغاز تدریس را پیدا کنید.
- تدریس خود را با مناسب ترین روش تدریس آغاز کنید.
- زمانی هم به ارزشیابی تکوینی حین تدریس و ارزشیابی پایانی اختصاص دهید.
- تکلیف مربوط به درس جدید را ارائه دهید و تکالیف درس های گذشته را بازبینی کنید.
آموزش نوشتن طرح درس در ارزیابی تکمیلی
نوشتن طرح درس موفق نیازمند توجه به نکات مهمی است که از آن جمله می توان به موضوع یا عنوان درس، تعیین و نگارش عناوین فرعی یا رئوس مطالب، نوشتن هدف کلی درس، نگارش و تنظیم هدف های میانی درس، نگارش و تنظیم هدف های رفتاری درس، تعیین رفتار ورودی دانش آموزان و ارزشیابی تشخیصی اشاره کرد.
?گام اول: تعیین مشخصات کلی
در طرح درس روزانه ابتدا باید نام درس، موضوع درس، مدت جلسه‌ها، شماره طرح درس، نام مدرسه، تعداد دانش‌آموزان، کلاس و دوره تحصیلی، نام معلم و تاریخ در بالای صفحه کاربرگ طرح درس نوشته شود.
عنوان درس باید دقیق نوشته شود. مثلاً عنوان درس “بیتوته معلمان” عنوان گویایی نیست بلکه بهتر است بنویسیم: “مزایا و مشکلات بیتوته معلمان چیست؟”یا اگر عنوان درس را «اهم متر» باشد، عنوان گویایی نیست؛ بلکه بهتر است آن را به صورت «چگونه می توان از اهم متر استفاده کرد» یا «طریقه استفاده از اهم متر» بنویسیم.
در واقع، مدرس هر اندازه به تجزیه و تحلیل موضوعات مسلط باشد، بهتر می تواند برای آن عنوان مناسب انتخاب کند. در نظام آموزشی ایران، عناوین درس ها در کتاب ها نوشته شده است.
? گام دوم: مشخص کردن اهداف کلی، جزئی و رفتاری
یک معلم آگاه هدف‌های کلی و رفتاری موضوعی که قصد تدریس آن را دارد، مشخص می‌نماید.
– اهداف کلی: هدف کلی در روند آموزش روزانه وضعیت فراگیر دانش‌آموزان را پس از دریافت یک عمل آموزشی توصیف میکند. به‌عبارت دیگر، هدف‌های کلی آموزش روزانه حاوی نتایجی هستند که معلم در نتیجه ارائه آموزشی به دانش‌آموزان و انجام فعالیت‌های مورد نیاز جهت درک بهتر مطالب، از آن‌ها انتظار دارد.
– اهداف جزئی: هدف‌های جزئی شامل تعیین اهداف سطح پایین‌تر و جزئی‌تری در رابطه با قابلیت‌هایی هستند که فراگیران پس از گذراندن مجموعه‌ای از تجارب یادگیری کسب می‌کنند. در واقع، توضیح و تقسیم مراحل رسیدن به نتایج اهداف کلی، شامل اهداف جزئی میشوند.
– اهداف رفتاری: پس از مشخص نمودن اهداف کلی و تجزیه آن به اهداف جزئی، اهداف رفتاری مطرح میشوند. هدف‌های رفتاری عبارتند از اعمال، رفتارها، حرکات و آثاری که قابل مشاهده، شنیدن، لمس و سنجش هستند. این قبیل اهداف مشخص میسازند که دانش‌آموزان به هدف‌های کلی رسیده‌اند. برای طرح هدف‌های رفتاری رعایت چهار ویژگی مخاطب شامل افعال رفتاری، شرایط و معیار و کشش آنان ضروری میباشد.
? گام سوم: تعیین و تأمین ابزارهای آموزشی مورد نیاز
انتخاب منابع آموزشی مناسب منجر به آموزش مؤثرتر دانش‌آموزان میشود.
به‌علاوه، باید توجه داشته باشید که از یک ابزار آموزشی نمیتوان در همه موقعیت‌های تدریس استفاده کرد. به‌عبارت دیگر، هر موقعیت آموزشی ابزار و منابع خاص خود را طلب میکند. بدون توجه به قابلیت‌های ابزارهای آموزشی در موقعیت‌های مختلف نیز نمیتوان از آن‌ها استفاده مناسبی به عمل آورد. بنابراین برای شناسایی یک ابزار مناسب، ابتدا باید به چند پرسش پاسخ دهید. این پرسش‌ها عبارتند از:
– هدف از ایجاد ارتباط چیست؟
– چه کسی میخواهد ارتباط برقرار کند و چه ویژگی‌هایی دارد؟
– مخاطب ارتباط کیست؟
– چه میزان پذیرش دارد؟
– ویژگی‌های او چیست؟
– شرایط زمانی و مکانی برقراری ارتباط چیست؟
– برای انجام این کار چه امکاناتی وجود دارد؟
به‌طور کلی، عوامل مؤثر در انتخاب منابع و ابزارهای آموزشی مناسب عبارتند از نوع هدف‌های آموزشی، ویژگی‌های مخاطبان، روش‌های فنون آموزشی، قابلیت رسانه برای انتقال پیام مورد نظر، جذابیت رسانه، کیفیت فنی هنری، اقتصادی بودن، عملی بودن و سهولت کاربرد ابزار مورد نظر…
? گام چهارم: انتخاب روش تدریس مناسب
گام بعدی برای نوشتن طرح درس روزانه انتخاب روش تدریس مناسب است. با پیشرفت علوم و فنون و پیچیده شدن جوامع بشری، نیازهای فردی و اجتماعی بشر نیز پیچیده‌تر میشود و برای ارضای نیازهای پیچیده احتیاج به علوم و فنون پیچیده‌تر میباشد. کسب علم نیز در سایه به‌کارگیری روش‌های مفید، مؤثر، جدید و کارآمد در آموزش امکان‌پذیر است. به‌همین دلیل به‌منظور نیل به اهداف آموزشی تعیین شده، بهره‌گیری از روش‌های تدریس، الگوهای تدریس متناسب با هدف‌های درس و نوع مطالب، نوع کلاس، تعداد دانش‌آموزان و غیره روش‌ها و الگوهای خاصی مورد استفاده قرار میگیرد…
? گام پنجم: بررسی نکاتی پیش از شروع درس
هر معلمی قبل از شروع درس باید از حضور دانش‌آموزان آگاهی حاصل کند. همچنین مطمئن شود که آنان از سلامت روحی و جسمی برای شروع درس برخوردار هستند؛ زیرا دانش‌آموزان باید در آغاز درس احساس آرامش نمایند و مشتاقانه منتظر یاد گرفتن درس جدید باشند. به‌علاوه، پیش از شروع درس جدید، اگر از قبل تکلیفی برای دانش‌آموزان تعیین کرده‌اید، آن‌ها را بررسی کرده و برنامه‌های دیگر را متناسب با کشش دانش‌آموزان انجام دهید. البته باید توجه داشته باشید که کارهای قبل از شروع درس نباید زیاد طول بکشد؛ زیرا طولانی شدن این مرحله از شور و شوق اولیه فراگیران میکاهد.
? گام ششم: ارزشیابی تشخیصی
پیش از آغاز درس جدید، معلم باید رفتار ورودی دانش‌آموزان را مشخص سازد. روان‌شناسان معتقد هستند که رفتار ورودی بر آمادگی فرد برای یادگیری رفتاری تازه دلالت دارد. به‌عبارت دیگر، آنچه فردی قبلاً یاد گرفته است یا آنچه برای شروع به یادگیری مطلبی تازه باید یاد گرفته باشد، رفتار ورودی او نامیده میشود. در حقیقت، معلم قبل از شروع درس جدید باید اطمینان حاصل کند که دانش‌آموزان مطالب درس قبل، به خصوص مطالبی که دانستن آن‌ها برای درس جدید پیش‌نیاز محسوب میشود را میدانند. به‌همین دلیل به هر طریق که لازم میداند باید از پیش دانسته‌های دانش‌آموزان ارزشیابی به عمل آورد. نوع ارزشیابی بستگی به نوع درس و هدف‌های درسی میتواند از سؤال شفاهی تا آزمون کتبی متغیر باشد. همچنین توجه به میزان اطلاعات قبلی دانش‌آموزان، از این بابت که سطح درس دادن بر اساس آن تنظیم شود، ضروری میباشد…
? گام هفتم: آماده‌سازی
آماده‌سازی فعالیتی است که معلم از طریق آن سعی میکند تا ارتباط معنی‌داری بین تجربیات قبلی و انتظارات و نیازهای شاگردانش با هدف‌های آموزشی کلاس برقرار کند. معلم پیش از آنکه مطلب اصلی را به دانش‌آموزان ارائه دهد، باید ذهن و حواس آن‌ها را برای آموختن درس جدید جلب نماید. به‌طور کلی، هدف از گام هفتم تمرکز حواس دانش‌آموزان، معرفی ضمنی غیرمستقیم موضوع درس برای ایجاد علاقه، انگیزه و برانگیختن کنجکاوی در آنان برای یادگیری مطلب جدید است. در واقع، معلمان مسئولان پدیدآوری موقعیت‌هایی هستند که در دانش‌آموزان ایجاد انگیزه کنند. به‌همین دلیل، معلمان باید موضوعات درس و سایر مواد آموزشی را به گونه‌ای آراسته و ترتیب دهند که نیازهای دانش‌آموزان را برآورده سازند…
? گام هشتم: ارائه درس
این مرحله پایه و اساس طرح درس روزانه را تشکیل میدهد و باید به کامل‌ترین وجه تنظیم گردد. درس جدید نیز باید بر پایه دانسته‌ها و تجارب قبلی دانش‌آموزان طراحی و ارائه گردد. به طوری که ارتباط منطقی درس جدید با مرحله آماده‌سازی حفظ گردد. همچنین مطالب ارائه شده باید دارای پیوستگی و نظم منطقی باشند. معلم نیز باید فعالیت‌هایی را که به روش‌ها و فنون تدریس مربوط میشوند، در ارائه درس به اختصار مشخص نماید. به‌عبارت بهتر، تنها نام بردن از عنوان کلی روش‌ها و الگوهای تدریس کافی نیست؛ بلکه در این قسمت لازم است نوع فعالیت‌هایی را قید کند که میخواهد در حین ارائه انجام دهد…
? گام نهم: فعالیت‌های تکمیلی
انتخاب روشی برای انجام فعالیت‌های تکمیلی به موضوع و هدف درس بستگی دارد. به‌عنوان مثال، اگر درسی که ارائه میشود به جمع‌بندی نیاز دارد، معلم باید نوع آن را شامل جمع‌بندی شفاهی، کتبی یا غیره انتخاب کند. برخی از روش‌های متداول برای انجام فعالیت‌های تکمیلی عبارتند از:
– خلاصه‌نویسی روی تابلو
– یادداشت نکات درس توسط دانش‌آموزان
– نمایش عروسکی
– پوستر
– ایفای نقش
– سؤال شفاهی
– طرح مسئله دادن
– واحد کار شامل کارهای تحقیقی
– پروژه
– تکلیف شب
چنانچه برای تکمیل درس انجام چند تمرین نیز لازم باشد، باید نوع تمرین و چگونگی انجام آن در طرح درس مشخص گردد. برای مثال، اگر قرار است دانش‌آموزان تمرین‌های کتاب را انجام دهند، باید تمرین‌های مورد نظر با ذکر شماره صفحه در طرح درس قید گردد.
? گام دهم: ارزشیابی تکوینی
ارزشیابی تکوینی به معنای ارزشیابی در همه مراحل تهیه برنامه طرح درسی است. در سراسر فرایند تدوین برنامه باید به انجام ارزیابی پرداخت و در هیچ شرایطی نباید آن را فراموش کرد. پس از پایان یافتن تدریس، معلم از نتیجه کار خود و میزان آموخته‌های دانش‌آموزانش ارزشیابی به عمل می‌آورد. ارزشیابی تکوینی میتواند جزو فعالیت‌های تکمیلی نیز به حساب آید؛ مانند مشاهده دفترهای تمرین به منظور رفع اشکال‌های موجود، جمع‌آوری پاسخ‌های دانش‌آموزان در مورد شوال مطرح‌شده در کلاس، ثبت اشتباهات دانش‌آموزان در دفتر جبرانی و دقت کردن در رفتارهایی که نشانه علاقه‌مندی یا عدم علاقه دانش‌آموزان نسبت به درس هستند نیز میتواند در ارزشیابی تکوینی قرار گیرد.
نکته: زمانبندی طرح درس روزانه به تناسب و صلاحدید معلم و توانایی دانش‌آموزان بر حسب یک جلسه آموزشی، بین گام‌های ۵ تا ۱۰ یعنی قبل از شروع درس، ارزشیابی، آماده‌سازی، ارائه درس، فعالیت‌های تکمیلی و ارزشیابی تکوینی تقسیم می‌گردد.
نمونه طرح درس در ارزیابی تکمیلی
طرح درس فارسی ششم (دوستی و مشورت)
آموزش ویدیوئی طرح درس در ارزیابی تکمیلی
بخش اول آموزش طرح درس در ارزیابی تکمیلی:
بخش دوم آموزش طرح درس در ارزیابی تکمیلی:
۱۰ بخش این آموزش به تدریج بارگذاری میشود
سخن پایانی
همه کسانی که تدریس می کنند، اهمیت طرح درس را به خوبی می دانند. طرح درس ساختاری مختصر و سازمان یافته است که به سوالات مهم پاسخ می دهد. سوالاتی در مورد اینکه چگونه یک معلم می تواند الگوی استاندارد تدریس را حفظ کند.
طرح درس، معلم را به جهتی هدایت می کند که می تواند انرژی و منابع خود را در یک روز به صورت کاملا حرفه ای تقسیم کند.
طرح درس روزانه را می توان، یک ویتامین ضروری برای بقای معلم نامید. کمبود آن ممکن است باعث بی نظم شدن کلاس درس شود. یک طرح درس خوب به معلم نشان می دهد که در هنگام یادگیری چه چیزی برای دانش آموزان مهم است.
در این قسمت ما نمونه ای از طرح درس روزانه را برای شما عزیزان نیز قرار دادیم که می توانید برای الگو گیری و راهنمایی از آن استفاده نمایید.
| ? | فرم خام طرح درس روزانه | دانلود |
بیشتر ببینید: ارزیابی تکمیلی آموزگار ابتدایی آموزش و پرورش ۱۴۰۳ (راهنما و جداول و فرم‌ها)
